Wypadek przy pracy. Kiedy i komu należy się odszkodowanie powypadkowe. Dochodzenie roszczeń pracowniczych.

Wypadek przy pracy może się zdarzyć niezależnie od wykonywanego zawodu, czy miejsca pracy. Nawet w najbardziej zabezpieczonych, bądź z pozoru bezpiecznych zakładach pracy, dochodzi do wypadków. Kiedy wypadek możemy nazwać wypadkiem przy pracy? Czy należy nam się odszkodowanie i jak możemy dochodzić swoich roszczeń?

Na określenie tego czy wypadek miał związek z wykonywaną pracą wpływa wiele czynników, a samą definicję wypadku przy pracy reguluje ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób przy pracy.

Wypadek przy pracy – co to jest?

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w definicji wypadku przy pracy;
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Aby wypadek mógł zostać uznany za wypadek przy pracy musi spełniać kilka warunków i to występujących łącznie.

Wypadek przy pracy – warunki wynikające z definicji

1. Wypadek musi być konsekwencją nagłego zdarzenia wywołanego przyczyną zewnętrzną.

„Nagłość” to oddziaływanie czynnika niebezpiecznego na organizm człowieka. W związku z tym, wszystkie zdarzenia, które były wynikiem zdarzeń o charakterze ciągłym, są wyłączone z definicji wypadku przy pracy.

Kolejną kwestią jest zewnętrzny charakter zdarzenia. Nie można zatem wypadku przy pracy wiązać z przyczynami wewnętrznymi, tkwiącymi w organizmie człowieka. Wszelkie choroby występujące u pracownika, chociażby wystąpiły nagle i podczas wykonywania obowiązków służbowych, nie są wypadkami przy pracy.

Przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy mogą być narzędzia pracy, maszyny, siły przyrody, ale również czynności samego poszkodowanego (np. potknięcie się, odruch w wyniku, którego doszło do zdarzenia itp., czy chociażby poślizg samochodu).

2. Zdarzenie to musi wywołać uraz lub śmierć pracownika.

Uraz jest uszkodzeniem tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego (czynnika niebezpiecznego). W wyniku takiego urazu pracownik musi doznać ograniczenia funkcjonowania organizmu. Uraz może mieć charakter zarówno fizyczny (np. złamanie nogi czy ręki), jak i psychiczny (np. stres).

3. Do wypadku musi dojść w związku z pracą.

Aby można było mówić o wypadku przy pracy, pracownik w czasie zdarzenia musi co najmniej pozostawać w dyspozycji pracodawcy. Oznacza to, że nie musi de facto wykonywać swojej pracy, a „pozostawanie w dyspozycji”, należy rozumieć, jako stan, w którym pracownik może niezwłocznie, na wezwanie pracodawcy podjąć pracę. Pracownik musi w tym czasie przebywać w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Wypadek przy pracy – odszkodowanie. Kto jest uprawniony?

Uprawnionym do odszkodowania po wypadku przy pracy, będzie ubezpieczony, czyli osoba fizyczna podlegająca ubezpieczeniu wypadkowemu. Najczęściej będzie to pracownik, bowiem prawo do świadczeń wynika z faktu objęcia pracownika takim ubezpieczeniem. Poza pracownikiem, w rozumieniu przepisów prawa pracy, uprawnionymi do odszkodowania będą również osoby, które doznały  urazów w okresie ubezpieczenia społecznego podczas wykonywania określonych świadczeń na innej podstawie niż stosunek pracy.

Do tej grupy wypadków można zakwalifikować nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego, podczas:

• uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
• wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
• sprawowania mandatu posła do Parlamentu Europejskiego wybranego w Rzeczypospolitej Polskiej;
• odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący;
• wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
• wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
• wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
• odbywania służby zastępczej;
• nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium;
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;
• pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.

 O wypadku przy pracy nie będzie można mówić w przypadku, gdy osoba poszkodowana w wypadku samowolnie opuściła stanowisko pracy celem załatwienia prywatnych spraw, nawet jeśli wspomniane sprawy pracownik załatwiał w godzinach pracy za zgodą pracodawcy.

Jakie świadczenia przysługują za wypadek przy pracy?

Z tytułu wypadku przy pracy pracownikowi lub członkom jego rodziny przysługują następujące świadczenia:

• zasiłek chorobowy – dla pracownika, którego niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy;
• świadczenie rehabilitacyjne – dla pracownika, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego (przyznanego w związku z niezdolności do pracy spowodowaną wypadkiem przy pracy) jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy;
• zasiłek wyrównawczy – dla pracownika, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
• jednorazowe odszkodowanie – dla pracownika, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
• jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego pracownika lub rencisty;
• renta z tytułu niezdolności do pracy – dla pracownika, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy;
• renta szkoleniowa – dla pracownika, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowana wypadkiem przy pracy;
• renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego pracownika lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy;
• dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej;
• dodatek pielęgnacyjny;
• pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne.

Wypadek przy pracy – jednorazowe odszkodowanie

Odszkodowanie to jest należne od ZUS-u niezależnie od odszkodowania wypłacanego na zasadach ogólnych przez osobę, która ponosi winę za zdarzenie.

Oznacza to, że jeżeli ubezpieczony pracownik ulegnie wypadkowi samochodowemu w pracy, za który odpowiada inny kierowca na drodze, otrzyma on odszkodowanie nie tylko od ubezpieczyciela tego kierowcy ale i z ZUS-u.

Należy pamiętać, że odszkodowanie o którym mowa ma charakter niejako ryczałtowy i ograniczony. Praktycznie zawsze zdarza się, że przyznane przez ZUS świadczenie, w rzeczywistości nie odpowiada wysokości doznanej szkody czy uszczerbku na zdrowiu. Wówczas przysługuje pracownikowi tzw. roszczenie uzupełniające, z którym mamy do czynienia, gdy winę za wypadek ponosi pracodawca.